ساندویچ پانل یا پنل (sandwich panel) یکی از انواع مصالح ساختمانی است که امروزه آن را جایگزین مصالح قدیمی نظیر آجر و سیمان میکنند. این محصول، ساختاری ضخیم و سه لایه است که لایه میانی آن را مواد عایق و دو لایه اول و آخر را فلزاتی مانند ورق گالوانیزه رنگی یا آلومینیوم تشکیل میدهند.
از ساندویچ پنلها در ساخت سوله، ساخت سقف ساختمانها، ساخت دیوار و… استفاده میشود و محل بهکارگیری آنها معمولا بخش بیرونی سازه است. البته در مواردی ممکن است ساندویچ پنل را بهعنوان بخشی از درب و دیوار داخلی هم استفاده کنند که این موضوع به کاربری سازه و نقشه ساخت آن بستگی دارد.
این محصول معمولا به عنوان لایهای عایق استفاده میشود و با توجه به ماده درونی آن، فضای داخلی را هم از نظر سروصدا و هم از نظر انتقال حرارت محافظت میکند. هسته یا لایه داخلی ساندویچ پنلها را موادی مانند پلی استایرن، پلی اورتان، پشم شیشه و… تشکیل میدهند که نوع آنها بسته به محل و نحوه استفاده از پنل مشخص میشود.
ساندویچ پانل به دلیل هسته ای که در وسط خود دارد عایق حرارتی و صوتی مناسبی هست، این عایق می تواند پلی اورتان، پلی استایرن یا پشم سنگ باشد که هر کدام خاصیت وضریب انتقال متفاوتی دارد و در هر صورت عایقی خیلی مناسب تر از مصالح سنتی هست.
این سازه وزن سبکی دارد اما شاید چرایی این وزن سبک را بخواهید بدانید: ساده است اولا چون حجم زیاد این پانل که قسمت هسته آن هست از موادی تشکیل می شوند که ذاتا سبک و مقاوم هستند که اکثرا این ماده پلی اورتان یا پلی ایزوسیانات و در شرایط اقتصادی تر پلی استایرن و در شرایط خاص پشم سنگ می شود.
بعد از هسته 2 لایه ورق گالوانیزه رنگی یا آلومینیوم هستند که به خاطر ضخامت پایین این ورق ها بازهم وزنی سبک خواهند داشت.
این سازه ها به دلیل وزن پایین و خاصیت ماژولار بودن طبیعتا سرعت نصب بالایی دارند این سازه ها مخصوصا در سقف سرعت بالاتری دارند فرض کنید می شود پانل های 8 متر طول با عرض مفید یک متر را به راحتی نصب کرد و آن ها را به سوله پیچ کرد. مثلا می توان در عرض 4 روز حدودا 800 متر مربع ساندویچ پانل سقفی و 400 متر ساندویچ پانل دیواری را نصب کرد.
همانطور که قبلا گفتیم به خاطر مقاومت بالای مواد به کار رفته در هسته پانل ها، این سازه در برابر عوامل جوی، خوردگی، رطوبت و حشرات بیشتر تاب می آورد و باعث افزایش طول عمر این پانل ها می شود.
این پانل در طرح ها و رنگ های متنوعی میتوانند تولید می شوند و به همین دلیل هست که طراحان دستشان باز است تا طرحی انعطاف پذیر برای ساختمان هدف طراحی کنند.
ساندویچ پانل ها به خاطر داشتن سطح داخلی صاف و سطح بیرونی سقفی گام دار، سینوسی یا صاف دیواری به راحتی تمیز می شود و حتی قابلیت شستشوی راحتی هم دارد پس نگه داری راحتی برای صاحب آن فراهم می کند.
ساندوچ پنلها که در چند سال اخیر تحولی اساسی در صنعت ساخت و ساز ایجاد کرده و این صنعت را دگرگون کردهاند، دارای انواع مختلفی هستند. هرکدام از انواع این محصول، کاربردی خاص دارد و از نظر ویژگیهایی مانند هسته درونی و حتی دو لایه فلزی که مانند ساندویچ دور هسته قرار میگیرند، متفاوت هستند. در این بخش از معرفی ساندویچ پانل، پرکاربردترین متریال کامپوزیتی در صنعت ساخت و ساز، در مورد انواع این محصول صحبت خواهیم که به شرح زیر هستند:
یکی از پرکاربردترین و معروفترین انواع ساندویچ پنلها، ساندویچ پانل دیواری است. این متریال به عنوان مصالح پیشساخته برای ساخت دیوار یا عایق کردن دیوارها ساخته شده و مورد استفاده قرار میگیرد. از ساندویچ پنل دیواری هم به عنوان پوشش داخلی و هم به عنوان پوشش خارجی دیوارها در سازههای مختلف مسکونی، تجاری و صنعتی استفاده میشود.
هسته درونی و جنس لایه بیرونی ساندویچ پنلهای دیواری بسته به محل استفاده از آنها، متفاوت است. برای مثال در سازههای صنعتی از متریال مقاومتر استفاده شده و متریالی که در سازههای مسکونی استفاده میشوند، وزن سبکتر و رنگبندی و ظاهر متنوعتری دارند.
برخی از رایجترین طرحهای این پانلها عبارتند از:
پانلهای طرح شیاردار یا میکروریب (Micro-rib Panels): این پانل ها شیارهای عمودی یا افقی می توانند داشته باشند البته شیار ها ریز و بعضا سینوسی هستند. اکثرکارفرما ها به خاطر زیبایی این نوع را انتخاب میکنند.
پانلهای طرح فلت (Flat Panels): همانطور که از نامش پیداست این نوع، سطح صاف و یکدستی داردکه برای دیوارهایی با ظاهر ساده و مینیمال مناسب است، این نوع برای طراحیهایی که سادگی را ترجیح میدهند ایده آل است.
پانلهای طرح سفال یا موجدار (Corrugated Panels): سطح موجدار شبیه به سفال این پانلها،باعث شده بعضا در ایران به این نوع پانل طرح سفال دیواری هم بگویند.
پانلهای هیدن فیکس یا پیچ مخفی (Hidden Fix Panels): سیستم اتصال مخفی در این نوع پانلها نمای یکپارچهتر و تمیزتری ارائه میدهد، گزینهای خوب برای کسانی که جزئیات دقیق در طراحی برایشان اهمیت دارد.
نصب ساندویچ پانلها معمولاً به صورت افقی یا عمودی انجام میشود و چفتبندی این پانلها به صورت اورلپ (Overlapping) است که باعث پوشش کامل درزها و جلوگیری از نفوذ آب و هوا میشود. این روش نصب نه تنها به افزایش استحکام سازه کمک میکند، بلکه انعطافپذیری زیادی نیز دارد. نصب ساندویچ پانلها با روشهای مختلفی مانند نصب قفلی، پیچ مخفی، نر و مادگی، با زیرسازی فلزی یا بدون زیرسازی فلزی امکانپذیر است.
چفتبندی (اورلپ): لبههای پانلها به گونهای طراحی شدهاند که به صورت نر و ماده در هم قفل شوند. این اتصالها با دقت بالا مانع نفوذ آب، گرد و غبار و هوا به داخل میشوند، که این ویژگی برای حفظ کیفیت ساختار بسیار مهم است.
آببندی و درزگیری: استفاده از نوارهای درزگیر و سیلرهای تخصصی در نقاط اتصال به منظور افزایش عایقبندی بسیار موثر است. همچنین، اجرای فلاشینگها در لبهها و زوایا برای هدایت آب به طرز قابل توجهی عملکرد سیستم را بهبود میبخشد.
جزئیات نصب: باید فاصلههای مجاز بین پانلها و اتصالات رعایت شود چون این کار باعث جلوگیری از هرگونه آسیب به پانلها، و استفاده از ابزار و تجهیزات مناسب ضروری میشود.
نصب عمودی:
رایجترین روش نصب پانلها از پایین به بالا است.اکثر پروژه ها به دلیل سرعت انجام کار به این روش انجام میشوند.
نصب افقی:
این نوع نصب برای ساختمانهای بلند یا طراحیهای خاص مناسب است. به عنوان مثال، در پروژهای که اخیراً انجام دادیم، استفاده از این روش باعث افزایش پایداری و کاهش هزینهها شد.
اتصالات مکانیکی: استفاده از پیچهای خودکار با واشرهای EPDM. این نوع پیچها با داشتن واشرهای EPDM توانستند اتصالاتی بینقص ایجاد کنند که حتی در سختترین شرایط جوی هم عملکرد عالی داشتند. تجربه ما نشان داد که انتخاب چنین موادی چقدر میتواند بر کیفیت نهایی کار تأثیر بگذارد و اعتماد به نفس بیشتری برای اجرای پروژههای آینده فراهم کند.
فاصلهگذاری پیچها:
معمولاً هر ۳۰۰-۵۰۰ میلیمتر در لبهها و هر ۶۰۰-۹۰۰ میلیمتر در وسط قرار میدهند.
U = 1 / (Rsi + d/λ + Rse)
که در آن:
U: ضریب انتقال حرارت کلی (W/m²K)
Rsi: مقاومت حرارتی سطح داخلی (m²K/W)
d: ضخامت پانل (m)
λ: ضریب هدایت حرارتی ماده هسته (W/mK)
Rse: مقاومت حرارتی سطح خارجی
N = (A * P * S) / F
که در آن:
N: تعداد پیچها
A: مساحت پانل (m²)
P: فشار باد طراحی (kN/m²)
S: ضریب ایمنی (معمولاً 1.5)
F: ظرفیت تحمل بار هر پیچ (kN)
σ = E * α * ΔT
که در آن:
σ: تنش حرارتی (Pa)
E: مدول الاستیسیته (Pa)
α: ضریب انبساط حرارتی خطی (1/°C)
ΔT: تغییر دما (°C)
مقاومت در برابر خوردگی: برای پوششهای گالوانیزه، حداقل 275 g/m² روی دو طرف ورق فولاد
ساندویچ پانل سقفی در شکل ها و طرح های مختلفی تولید می شوند که هرکدام میتواند وابسته به سلیقه مشتری یا نوع و طرح سازه باشد.
پانلهای ذوزنقهای (Trapezoidal Panels): رایجترین نوع، با سطح خارجی موجدار ذوزنقهای شکل.اکثر ساندویچ پانل های سقفی ما (کبیر پانل) از این نوع می باشد.
این نوع پانلها به دلیل شکل پروفیل خاص خود، استحکام فوقالعادهای در برابر بارهای خارجی دارند. پروفیلهای ذوزنقهای نه تنها مقاومت به خمش را افزایش میدهند بلکه توانایی تحمل بارهای سنگین ناشی از برف و باد را نیز به طور چشمگیری بالا میبرند. این ویژگیها باعث شدهاند که پانلهای ذوزنقهای انتخابی ایدهآل برای پروژههای ساختمانی باشند که نیازمند دوام و پایداری بیشتری هستند.
پانلهای قفل دار یا کلیک دار (Click Panels): دارای سیستم اتصال مخفی برای ظاهری یکپارچهتر.
پانلهای سینوسی (Sinusoidal Panels): با موجهای منحنی شکل برای زیبایی بیشتر.
پانلهای با گام سینوسی برای کاربردهایی مناسب هستند که وزن کمتر و هزینه کاهش یافته اولویت دارد. هرچند این نوع پروفیل به اندازه پروفیل ذوزنقهای مقاومت ندارد، اما در پروژههای سبک و با فشار کمتر مناسب است.
این پانلها به دلیل طراحی خاص خود، نصب آسانتری دارند و میتوانند در زمان کوتاهتری اجرا شوند. همچنین، استفاده از آنها در پروژههایی که نیاز به انعطافپذیری بیشتری دارند، بسیار کارآمد است.
گام (Pitch) در ساندویچ پانلهای سقفی به فاصله بین دو قله موج متوالی گفته میشود:
گام کوتاه (16-25 میلیمتر): مقاومت بیشتر در برابر بارهای نقطهای، مناسب برای مناطق با بارش برف سنگین.
گام متوسط (25-40 میلیمتر): تعادل خوب بین مقاومت و زهکشی.
گام بلند (40-80 میلیمتر): زهکشی بهتر، مناسب برای مناطق با بارندگی زیاد.
ضخامت پانلها معمولاً بین 30 تا 200 میلیمتر متغیر است:(فرض ما در این مقایسه ساندویچ پانل با هسته پلی اورتان هست البته الان اکثرا از این نوع هسته استفاده می شود)
پانلهای نازک (30-60 میلیمتر): برای سازههای سبک و مناطق با شرایط آب و هوایی معتدل.
پانلهای متوسط (60-100 میلیمتر): تعادل خوب بین وزن و عملکرد عایق.
پانلهای ضخیم (100-200 میلیمتر): برای عایقبندی فوقالعاده و مقاومت بالا در برابر بار.
نصب طولی: پانلها در جهت شیب سقف نصب میشوند.
اتصالات مکانیکی: استفاده از پیچهای خودکار با واشرهای EPDM.
فاصلهگذاری پیچها: معمولاً هر 300-500 میلیمتر در لبهها و هر 600-900 میلیمتر در میانه.
اورلپ طولی: معمولاً 150-200 میلیمتر، بسته به شیب سقف.
اورلپ عرضی: حداقل یک موج کامل، معمولاً 200-300 میلیمتر.
نوار درزگیر: استفاده از نوارهای بوتیل یا پلیایزوبوتیلن برای آببندی.
I = (b * h³) / 12 مقاومت خمشی
که در آن:
I: ممان اینرسی، b: عرض پانل، h: ارتفاع موج (گام) هستند.
R = d / λ
که در آن:
R: مقاومت حرارتی (m²K/W)
d: ضخامت پانل (m)
λ: ضریب هدایت حرارتی ماده هسته (W/mK)
میباشند.
N = (L * W * F) / A
که در آن:
N: تعداد پیچها
L: طول سقف
W: عرض سقف
F: فاکتور ایمنی (معمولاً 1.2)
A: مساحت تحت پوشش هر پیچ
L = (S * 0.1) + 100
که در آن:
L: طول اورلپ (mm)
S: شیب سقف (درجه)
ΔL = α * L * ΔT
که در آن:
ΔL: تغییر طول
α: ضریب انبساط خطی
L: طول اولیه
ΔT: تغییر دما
ضریب انتقال حرارت (U-Value):
برای پانلهای با ضخامت 1 متر و هسته پلییورتان، معمولاً حدود 0.22 W/m²K است.
مقاومت در برابر آتش: بر اساس استاندارد EN 13501-1، معمولاً در رده B-s2, d0 قرار میگیرند.
عایق صوتی: شاخص کاهش صدای وزنیافته (Rw) برای پانلهای 100 میلیمتری حدود 25-30 dB است.
بار مجاز: برای پانل 1 متری با فاصله تکیهگاه 2 متر، حدود 2.5 kN/m² است.
انبساط حرارتی: ضریب انبساط خطی برای ورقهای فولادی حدود 12 ×10 -6 m/m°C است.
علاوه بر جنس لایهها و شکل ظاهری، ساندویچ پانلها دارای مشخصات فنی متفاوتی نیز هستند. برای مثال ضخامت یکی از مشخصات فنی مهم این محصول است که در انواع مختلف آن، متفاوت است. در مورد ضخامت این محصول باید به یک نکته مهم توجه کرد و آن تاثیر ساختار چند لایه در بسیاری از ویژگیها و مزایای ساندویچ پنل است.
در واقع نباید تصور کرد که این محصول با افزایش ضخامت، مقاومتر شده، عایق بهتری نسبت به صدا خواهد بود و…، بلکه بازدهی آن به جنس لایهها بستگی دارد ولو ضخامت کمی داشته باشد.
حداکثر و حداقل ضخامت این محصول در انواع مختلف، تفاوت دارد. برای مثال ساندویچ پنلهای دیواری معمولا ضخامت 5 سانتیمتری دارند و این در حالی است که مقاومت آنها نسبت به دیواری آجری با 35 سانت ضخامت، بسیار بیشتر است.
در جدول زیر ضخامت مناسب این محصول برای کاربردهای مختلف را بررسی خواهیم کرد.
ضخامتهای رایج ساندویچ پانل در کاربریهای گوناگون | |
سولههای صنعتی و سالنهای تولیدی | ۴ یا ۵ سانتیمتر |
ساختمانهای عمومی، اداری، تجاری و ویلاها | ۴ یا ۵ سانتیمتر (بسته به شرایط آب و هوایی منطقه) |
انبارهای صنعتی | ۴ یا ۵ سانتیمتر |
انبارهای کشاورزی | ۵ یا ۶ سانتیمتر |
مرغداریها و دامداریها | ۵ یا ۶ سانتیمتر بسته به ابعاد و اقلیم |
سولههای تولید و نگهداری مواد غذایی | ۵ یا ۶ سانتیمتر بسته به نوع محصول و شرایط اقلیمی |
سالنهای پرورش قارچ | ۶ یا ۸ سانتیمتر |
سردخانههای بالای صفر | ۸ یا ۱۰ سانتیمتر |
سردخانههای زیر صفر | ۱۲.۵ یا ۱۵ سانتیمتر |
به منظور ساخت ساندویچ پنلها از متریال و مواد گوناگونی استفاده میشود. همانطور که در ابتدا اشاره شد، پنلهای ساندویچی از یه لایه تحت عنوان هسته مرکزی و دو لایه بیرونی که پوشش هسته هستند، تشکیل میشوند. مواد و ترکیبات مختلفی را میتوان برای هسته داخلی یا لایه بیرونی استفاده کرد. نوع ماده مصرفی در مقاومت پانل تاثیرگذار است و موجب تفاوت در کارایی آن نیز میشود. در ادامه به بررسی جنس لایههای درونی و بیرونی پانلهای ساندویچی میپردازیم.
رایجترین و پرکاربردترین مواد و متریالی که برای تولید لایههای بیرونی ساندویچ پانلها استفاده میشود، موارد زیر هستند:
هر کدام از متریال گفته شده ویژگی و مقاومت بهخصوصی داشته و برای نوعی کاربرد مشخص، مناسب است. این متریال ممکن است در هر دو سمت پانل به صورت یکسان به کار رفته باشد یا در یک سمت یکی از آنها و در سمت دیگر، متریال متفاوتی استفاده شده باشد. در صورت ترکیبی بودن لایههای بیرونی، استحکام، مقاومت و شکل ظاهری پنل، بسته به جنس لایه، متفاوت خواهد بود.
معمولا در طراحی پانلهای ساندویچی ترکیبی، متریال مقاومتر را برای لایه بیرونی انتخاب میکنند. باتوجه به اینکه لایه بیرونی معمولا در معرض تغییرات آبوهوایی، ضربه، آسیب و… است، این کار مقاومت پانل را افزایش میدهد.
در تولید لایه داخلی ساندویچ پنل هم از مواد و متریال متفاوتی استفاده میشود که رایجترین آنها موارد زیر هستند:
لایه درونی نقش عایق را ایفا میکند و از انتقال صوت و سرو صدا یا حرارت به بیرون یا داخل محیط جلوگیری میکند. در حقیقت این لایه به ساندویچ پنلها اضافه میشود تا ویژگیهای آنها به عنوان عایق ارتقا پیدا کند. زمانی که از ساندویچ پنل با هدف ایجاد عایق استفاده شود، معمولا جنس پلی یورتان را انتخاب میکنند.
این فوم علاوه بر اینکه عایق حرارتی و صوتی بسیار خوبی است، در برابر رطوبت هم مقاوم بوده و قادر به تحمل فشار بالا نیز است. نکته مهمی که در مورد جنس متریال بیرونی و درونی باید به آن توجه کرد، وابسته بودن قیمت ساندویچ پانل به جنس یا مواد به کار رفته در لایهها است.
این مدل از ساندویچ پانلها، یکی از اجزای سازههای سردخانه هستند و در ساخت تاسیسات این سازهها مورد استفاده قرار میگیرند. طراحی و جنس این مدل از ساندویچ پنلها بهگونهای است که عایق حرارت داشته و دمای محیط داخل را کنترل میکنند. این ویژگی از خروج هوای سرد و نفوذ هوای گرم به داخل جلوگیری کرده و دمای سردخانه را در حد استاندارد نگه میدارد. در سردخانههایی که برای نگهداری محصولات به اتاقک سرد نیاز دارند، این محصول بسیار کاربردی است.
این مدل از ساندویچ پنلها نیز معمولا برای سازههایی استفاده میشوند که نیاز به سطح بالایی از تمیزی دارند. آزمایشگاه، بیمارستانها و محیطهای استریلیزه که نفوذ آلودگی به آنها مشکلات زیادی ایجاد میکند، مصرفکنندگان اصلی ساندویچ پنل اتاق تمیز هستند. جنس این ساندویچ پنلها بهگونهای است که میکروب و آلودگی به آنها نفوذ نمیکند و در صورت نیاز به رسیدگیهای بهداشتی و تمیز کردن نیز این کار به راحتی انجام میشود.
پانلهای ساندویچی به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد، مقاومت و استحکام، تنوع طرح و رنگ و تطبیقپذیری بالا در صنایع مختلف استفاده میشوند. از این محصول به عنوان متریال و مصالح اصلی در ساخت و ساز استفاده میشود و نقشی اساسی در تولید بسیاری از محصولات پیشساخته مانند سقف یا دیوار پیشساخته دارند. در ادامه به برخی از رایجترین کاربردهای این محصول اشاره شده است:
همانطور که گفتیم ساندویچ پنلها به عنوان متریالی چند لایه، کاربردهای زیادی دارند. اما آیا میدانید علت کاربردی بودن این متریال چیست؟ این محصول به دلیل مزایای فراوان خود، کاربردهای بسیار بالایی خواهد داشت که در ادامه متن به آنها اشاره میکنیم:
یکی از نکات مهمی که مصرفکنندگان این محصول در زمان خرید آن مد نظر قرار میدهند، قیمت است. قیمت ساندویچ پانلها هم مانند دیگر محصولات و متریال به کار رفته در ساخت و ساز، متفاوت است و به عوامل مختلفی بستگی دارد، مثلا:
جنس ورقههایی که در تولید لایههای بیرونی ساندویچ پنل استفاده میشود در قیمتگذاری نهایی این محصول تاثیرگذار است. ورقههای فلزی معمولا قیمت بالاتری نسبت به ورقههای غیرفلزی دارند، به خصوص اگر در لایه رویی ساندویچ پنل استفاده شوند.
جنس هسته داخلی و متریالی که به عنوان عایق در این محصول استفاده میشود هم جزو فاکتورهای موثر در قیمتگذاری است. برای مثال تامین پلی استایرن نسبت به پشم شیشه فرآیند سختتری داشته و هزینه ماده خام آن بیشتر است. در نتیجه پنل تولیدی با آن نیز، صرف ویژگیهای مشابه دیگر، قیمت بالاتر دارد.
ضخامت از دیگر فاکتورهای تعیینکننده قیمت ساندویچ پنلها است. هرچقدر ضخامت این محصول بیشتر باشد، قیمت آن نیز بالاتر خواهد بود.
کاربری ساندویچ پنل و محل استفاده از آن هم در تعیین قیمت این محصول موثر هستند. در واقع ساندویچ پنل دیواری با قیمت متفاوتی نسبت به دیگر ساندویچ پنلها عرضه میشود. با در نظر گرفتن کاربری، معمولا نوع سقفی نسبت به دیگر انواع ساندویچ پنل، قیمت بالاتری دارد. رنگبندی و طراحی ساندویچ پنل از دیگر عوامل موثر در قیمت آن است. رنگهای خاص و کمیاب یا طراحیهای سفارشی معمولا باعث افزایش قیمت این محصول شده و هرچقدر طراحی و تولید رنگ سختتر باشد، قیمت نیز افزایش پیدا میکند.
برند تولیدکننده و سازنده ساندویچ پنل از دیگر مسائلی است که در قیمت این محصول تاثیرگذار است. برندهایی که صفر تا صد تولید آنها با محصولات داخلی انجام میشود، قیمت پایینتری نسبت به مصالح دیگر برندها بهخصوص برندهای وارداتی دارند.
همچنین بسیاری از مشکلات یا آسیبهایی که ورود آنها به سازه باعث خسارت میشود هم با استفاده از این محصول، از بین میروند. برای خرید بهترین نوع ساندویچ پنلها باید با انواع مختلف این محصول و ویژگیهای آنها آشنایی داشت و بعد از مطابقت با نیازهای خود اقدام به خرید آن کرد.